Πρώτη θέση αεροπορικώς σε μια κατεχόμενη πόλη στην έρημο

Ένα ολοκαίνουριο συνεδριακό κέντρο στη μέση της ερήμου. Εκατοντάδες φύλακες περιπολούν κάθε αμμόλοφο. Και κανένας απολύτως λόγος που να εξηγεί το ότι ο Μαροκινός βασιλιάς ξόδεψε χιλιάδες για να έρθω εγώ εδώ. Τότε, γιατί βρίσκομαι στη Ντάχλα;

Καλωσήρθατε στη Ντάχλα - “το μαργαριτάρι των νότιων επαρχιών του Μαρόκου” όπως τη χαρακτήρισε ο βασιλιάς του Μαρόκου στο μήνυμά του που διαβάστηκε στο συνέδριο. Το Μαρόκο θεωρεί τη Δυτική Σαχάρα μέρος της επικράτειάς του. Ο ΟΗΕ θεωρεί ότι την έχει καταλάβει παράνομα το Μαρόκο.

Φωτο: Philippe Maton/Flickr

Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε αρχικά στα δανικά στις 9 Απριλίου 2015.

https://www.information.dk/udland/2015/04/paa-businessclass-besat-by-oerkenen

“Η Δυτική Σαχάρα είναι χώρα;” με ρωτάει ο υπάλληλος πίσω από το γκισέ στο αεροδρόμιο της Κοπεγχάγης καθώς του δίνω τα εισιτήριά μου που, μετά από τέσσερις ανταποκρίσεις, θα με πάνε στη Ντάχλα, στη δυτική ακτή της Αφρικής. Δεν το ήξερα, οφείλω να παραδεχτώ, μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα, όταν η Information προσκλήθηκε να συμμετάσχει στο συνέδριο, με όλα τα έξοδα πληρωμένα, μαζί με το βασιλιά του Μαρόκου και οχτώ “νυν και πρώην προέδρους”. Και τώρα, καθώς οι βαλίτσες μου απομακρύνονται πάνω στον ιμάντα και χάνονται πίσω από το γκισέ, εξακολουθώ να μην είμαι σίγουρη τι να απαντήσω στο σαστισμένο υπάλληλο του αεροδρομίου. Μπορείς να εντοπίσεις εύκολα τη Δυτική Σαχάρα στο χάρτη. Βρίσκεται ακριβώς κάτω από τα Κανάρια Νησιά. Αλλά το αν είναι χώρα, εξαρτάται μάλλον από την πολιτική άποψη του καθενός. Το Μαρόκο θεωρεί την περιοχή μέρος του βασιλείου του Μαρόκου. Ο ΟΗΕ την θεωρεί παράνομα κατεχόμενη από το Μαρόκο. Κι έτσι έχουν περάσει 40 χρόνια.

Ο Morten Nielsen, από το κίνημα πολιτών Afrika Kontakt θεωρεί λυπηρό που η Information συμφώνησε να παραστεί στο συνέδριο. Επισήμως, το πρόγραμμα καλύπτει τη συνεργασία Νότου-Νότου στην Αφρική, την ανάπτυξη της πράσινης ενέργειας και την κοινωνική ευθύνη των γυναικών της Αφρικής. Αλλά ο Morten Nielsen καταγγέλει ότι πρόκειται για “προπαγανδιστική εκδήλωση” στην οποία η μαροκινή κυβέρνηση επένδυσε χιλιάδες ντιρχάμ (σσ. Το νόμισμα του Μαρόκου) για να επιδείξει την εξουσία της στην κατεχόμενη περιοχή.

Ανάγκη προσοχής

Το Μαρόκο έχτισε ένα τείχος 2.200 χμ για να εμποδίσει τον ιθαγενή πληθυσμό από τις κατεχόμενες περιοχές, τους Σαχράουι, να έρθουν σε επαφή με τους πολυάριθμους συμπατριώτες τους που ζουν σε προσφυγικούς καταυλισμούς στην Αλγερία. Εκεί, το απελευθερωτικό Μέτωπο ΠΟΛΙΣΑΡΙΟ λειτουργεί ως εξόριστη κυβέρνηση. Από το 1975 που ξεκίνησε η κατοχή, ζητούν τη διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος για ανεξαρτησία. Τα Ηνωμένα Έθνη μεσολάβησαν για την εκεχειρία του 1991, με την οποία οι δυο πλευρές συμφώνησαν να γίνει το δημοψήφισμα που θα καθόριζε το μελλοντικό καθεστώς της περιοχής. Ο βασιλιάς του Μαρόκου θα ήθελε να γίνει ένα δημοψήφισμα, αλλά μόνο για το αν η Δυτική Σαχάρα θα έχει αυτονομία ή θα προσαρτηθεί στο Μαρόκο – και όχι για ανεξαρτησία.

Στην αρχή μπορεί να πιστέψεις ότι ο μαροκινός βασιλιάς δεν έχει ιδιαίτερη ανάγκη για μεγαλύτερη διεθνή προσοχή σε αυτό το αδιέξοδο. Αλλά, το ότι προσκάλεσε δημοσιογράφους από όλο τον κόσμο, περιλαμβανομένης της Information, στη Δυτική Σαχάρα, με εισιτήρια πρώτης θέσης, ίσως οφείλεται στην ανάγκη του βασιλιά για διεθνή συμπάθεια, προκειμένου να διατηρήσει την περιοχή υπό τον έλεγχό του – και να συνεχίσει να ξεπουλάει τους φυσικούς πόρους της Δυτικής Σαχάρας. Και φαίνεται να δουλεύει.

Η Αφρικανική Ένωση συνέστησε στα μέλη της να μποϋκοτάρουν το συνέδριο στη Δυτική Σαχάρα επειδή πραγματοποιείται σε κατεχόμενη περιοχή. Παρόλ’αυτά, δίπλα μου, στην τελευταία πτήση προς τη Ντάχλα, κάθεται ο υπουργός Εσωτερικών του Σουδάν, Ahmed Saad Omer Khidir. “Εκπλήσσομαι που σας βλέπω εδώ”, του λέω. Μα δεν έχει ακούσει τίποτα για το μποϋκοτάζ, λέει, ενώ βγάζει τα παπούτσια του και σκεπάζει τα πόδια του με μια κόκκινη κουβέρτα. Μετά ξαπλώνει το κάθισμά του και αρχίζει να ροχαλίζει.

Το κατάμαυρο σκοτάδι της ερήμου μετατρέπεται σε γρήγορα φλας μόλις κατεβαίνω από το αεροπλάνο στη Ντάχλα. Κουστουμαρισμένοι έφηβοι χοροπηδούν γύρω μας και μας βγάζουν φωτογραφίες. Μέσα στο αεροδρόμιο υπάρχουν ακόμα περισσότεροι. Τώρα, στο φως, μπορείς να δεις σε πόσους από αυτούς έχει αρχίσει να φυτρώνει ένα λεπτό αραιό μουστάκι. Μας ανοίγουν δρόμο, αποκαλύπτεται ένα κόκκινο χαλί και με απλωμένα χέρια μουρμουρίζουν “καλωσορίσατε”.

Όμως κανείς δεν ξέρει πού θα μείνουμε. Οι υπεύθυνοι δεν είναι εδώ, μας λένε, αλλά μπορούμε να περιμένουμε έξω, σε μια σκηνή Βεδουίνων, όπου δυο ηχεία διαχέουν μαροκινή μουσική ενώ ο άνεμος χτυπά το λευκό μουσαμά. Μετά από μια ώρα σύγχυσης, το μήνυμα είναι ότι μια ανεμοθύελλα κατέστρεψε το πολυτελές ξενοδοχείο μας το προηγούμενο βράδυ. Αντί για αυτό, μας βάζουν σε ένα τζιπ που μας μεταφέρει στους αμμόλοφους, όπου υπάρχουν καμπίνες που συνδέονται με ένα νεανικό ξενώνα για σέρφερς.

Έχοντας προετοιμαστεί για τη ζωή της πρώτης θέσης, απογοητεύτηκα λίγο. Αλλά πάλι, την επόμενη μέρα στο πρωινό, έτυχε να παρατηρήσω πώς ο πρόεδρος του Σάο Τομέ και Πρίνσιπε, ντυμένος με κοστούμι, προσπαθούσε να καθίσει στα χαμηλά χίπικα μαξιλάρια του ξενώνα για να πιει τον καφέ του. Άλλοι πρόεδροι και υπουργοί κοιμήθηκαν σε σκηνές μαζί με άγνωστους. Σύμφωνα με πληροφορίες, αυτός είναι ο λόγος που κάποιοι έχουν ήδη επιστρέψει στις πατρίδες τους.

Το συνέδριο του βασιλιά

Κατά την τελετή έναρξης του συνεδρίου, ο βασιλιάς Μοχάμεντ Στ’ του Μαρόκου ακτινοβολεί μέσα σε ένα χρυσό κάδρο πάνω στη σκηνή, κάτω από την αστραφτερή ξύλινη οροφή του ολοκαίνουριου συνεδριακού κέντρου που έχτισε η κυβέρνηση του Μαρόκου ειδικά για την περίσταση. Στη μεγάλη οθόνη υπάρχουν άλλες δυο φωτογραφίες του βασιλιά, σα να παρακολουθεί τη συνέλευση από δυο οθόνες στους πλαϊνούς τοίχους της αίθουσας. Κι αν τυχόν έχουμε ακόμη αμφιβολίες, οι δυο φωτογραφίες στη μεγάλη οθόνη συνοδεύονται από τη λεζάντα “Υπό την υψηλή προστασία της Αυτού Μεγαλειότητας του Μοχάμεντ Στ’”.

Ο ίδιος ο βασιλιάς δεν είναι καν παρών, αλλά το εναρκτήριο μήνυμά του διαβάζεται δημόσια. Σε αυτό, αποκαλεί τη Ντάχλα “μαργαριτάρι της νότιας περιοχής του Μαρόκου” και στη συνέχεια δηλώνει ότι “η Ντάχλα θα γίνει η καρδιά του μελλοντικού οικονομικού κέντρου της Αφρικής και θα είναι αφιερωμένη στην εργασία για την ειρήνη και τη σταθερότητα”. Είναι το ίδιο μήνυμα που περιλαμβάνεται και στο δημοσιογραφικό φάκελο που παρέλαβα, όπου αναφέρεται ότι “η Ντάχλα είναι μια πόλη του μαροκινού βασιλείου”. Ένας ορισμός με τον οποίο προφανώς δε συμφωνεί ο ΟΗΕ.

Χαλαρώνω λίγο στα αναπαυτικά κόκκινα καθίσματα τύπου κινηματογράφου, ενώ οι διερμηνείς από τα ακουστικά με νανουρίζουν με λέξεις όπως “δικαιώματα των γυναικών”, “συνεργασία”, “ανάπτυξη” και “σεβασμός”. Ανασηκώνομαι λίγο στις λέξεις “ανθρώπινα δικαιώματα”. Έχω διαβάσει ότι τόσο η Διεθνής Αμνηστία, όσο και η Human Rights Watch επικρίνουν με τον πιο έντονο τρόπο τις μαροκινές αρχές για την βίαιη καταστολή διαδηλώσεων εναντίον της κατοχής και τη φυλάκιση όσων συμμετέχουν σε αυτές. Ο λόγος του βασιλιά συνεχίζει τώρα σε μια κάπως διαφορετική κατεύθυνση:

“Η αφρικανική πολιτική του Μαρόκου βασίζεται σε μια κατανοητή, ολοκληρωμένη και χωρίς περιορισμούς προσέγγιση, σχεδιασμένη να φέρει ειρήνη και σταθερότητα, αναγνώριση για τη σημασία της αειφόρου ανάπτυξης για το λαό και να εξασφαλίσει την πολιτιστική και πνευματική ταυτότητα του λαού μας με σεβασμό στα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα”.

Γιατί στη Ντάχλα;

“Λοιπόν, γιατί ήρθαμε στη Ντάχλα;” είναι η εύστοχη ερώτηση που θέτει ο επόμενος ομιλητής. Είναι ο Jean-Paul Carteron, πρόεδρος του Crans Montana Forum, μιας ελβετικής οργάνωσης που οργάνωσε αυτό το συνέδριο μαζί με το Μαρόκο. Το ίδιο αναρρωτιέμαι κι εγώ από την ώρα που φτάσαμε. Χρειάστηκε να χτίσουν ένα ολοκαίνουριο συνεδριακό κέντρο στη μέση της ερήμου. Δεν υπάρχουν αρκετά ξενοδοχεία και σχεδόν καθόλου δρόμοι. Εκατοντάδες φρουροί έχουν επιστρατευτεί για να επιβλέπουν κάθε αμμόλοφο. Αλλα η Ντάχλα αντιπροσωπεύει το σημείο τομής διαφόρων τοπίων, λέει ο Jean-Paul Carteron. Και κάτι για τον ήλιο και τον άνεμο.

Πίσω στην αίθουσα τύπου, οι βρετανοί υπεύθυνοι των δημοσίων σχέσεων που προσκάλεσαν εμάς τους δημοσιογράφους ιδρώνουν και ξεϊδρώνουν. Δεν υπάρχουν αρκετές καρέκλες και το ίντερνετ δε δουλεύει. Έτσι, αποφασίζω να παρακολουθήσω τη συζήτηση με τίτλο “Προς μια καλύτερη διαχείριση των φυσικών πόρων”. Μεταξύ των ομιλητών, ο πρόεδρος της Εσθονίας, ο οποίος μιλά για τους φυσικούς πόρους – στην Εσθονία – στα εσθονικά. Δεν ξέρω γιατί παραξενεύτηκα. Πάντως όχι γιατί περίμενα να ακούσω οτιδήποτε σχετικά με το πώς το Μαρόκο φέρεται να έχει πουλήσει 2,1 εκατομμύρια τόνους φωσφόρου από τη Δυτική Σαχάρα μέσα στο 2014. Ή για την επίμαχη αλιευτική συμφωνία που υπέγραψε η ΕΕ με το Μαρόκο το 2013 για να αποκτήσει πρόσβαση στην προσοδοφόρα θάλασσα της Δυτικής Σαχάρας. Μια συμφωνία για την οποία η εξόριστη κυβέρνηση του ΠΟΛΙΣΑΡΙΟ μήνυσε την ΕΕ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο γιατί θεωρεί ότι η συμφωνία παραβιάζει τη ρήτρα της Συνθήκης της Γενεύης σχετικά με το παράνομο της εκμετάλλευσης φυσικών πόρων από μια κατεχόμενη περιοχή.

Ο φελός στο μπουκάλι

Η Δανία ψήφισε ενάντια στην επίμαχη αλιευτική συμφωνία. Αλλά οι χώρες της νότιας Ευρώπης, πρωτίστως, άσκησαν πιέσεις ώστε να περάσει. Δεν έχει να κάνει μόνο με το πιάσιμο ψαριών, αλλά και με το πιάσιμο μεταναστών πριν φτάσουν στην Ευρώπη, λέει ο Morten Nielsen από το Afrika Kontakt. “Βλέπουν το Μαρόκο ως το πώμα στο μπουκάλι που εξασφαλίζει ότι οι παραλίες της ηλιόλουστης ακτής δε θα γεμίσουν με πτώματα”.

Αντιστοίχως, η Γαλλία, ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, έχει χρησιμοποιήσει το βέτο της για να εμποδίσει να αποκτήσει η MINURSO, η αποστολή των ΗΕ στη Δυτική Σαχάρα, εντολή επίβλεψης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι σήμερα η μόνη ειρηνευτική αποστολή χωρίς τέτοια αρμοδιότητα. Η αποστολή της MINURSO πρόκειται να ανανεωθεί μέσα στο μήνα και, σύμφωνα με τον Kurt Mosgaard, πρώην επικεφαλής της MINURSO, σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσε κάποιος να εντάξει την ανάγκη του Μαρόκου να δώσει μια επιπλέον ώθηση στις δημόσιες σχέσεις αυτή τη στιγμή. “Θα κάνουν ό,τι μπορούν για να εξακολουθήσει να μην έχει αρμοδιότητα για τα ανθρώπινα δικαιώματα”, λέει.

Σύμφωνα με το περιοδικό Foreign Policy, το Μαρόκο έχει ξοδέψει από το 2007 μέχρι και 20 εκατομμύρια δολάρια για να επηρεάσει μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου και δημοσιογράφους. Είναι επίσης γνωστό ότι σε διάφορους γάλλους πρόεδρους παραχωρήθηκαν εξοχικές κατοικίες στο Μαρόκο. Σύμφωνα με τον Kurt Mosgaard, τα πολλά εμπλεκόμενα συμφέροντα φανερώνουν ότι πρόκειται περισσότερο για ρεαλπολιτίκ παρά για διεθνές δίκαιο.

Παίζουν ένα πολιτικό παιχνίδι που περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό χωρών. Αλλά, αν το δεις από τη σκοπιά του διεθνούς δικαίου, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία. Όλοι οι ανεξάρτητοι ειδικοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι πρέπει να γίνει το δημοψήφισμα” λέει, σημειώνοντας ότι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης το 1975 δήλωσε ότι η διεκδίκηση της περιοχής από το Μαρόκο δεν είχε νομική ισχύ.

‘Παράξενη εμπειρία’

Την τελευταία μέρα του συνεδρίου πηγαίνω μαζί με άλλους τρεις δημοσιογράφους στην πόλη της Ντάχλα. Είναι πολύ μικρή. Συναντάμε κυρίως ανθρώπους που βρίσκονται εδώ γιατί δουλεύουν στο συνέδριο. Σε ένα καφενείο, βρίσκουμε τελικά μερικούς ντόπιους και τους ρωτάμε την άποψή τους για τη διαμάχη της Δυτικής Σαχάρας. “Δεν ξέρω για ποιο πράγμα μιλάτε. Ποια Δυτική Σαχάρα;” είναι η απάντηση.

Ενώ εμείς ψάχνουμε για ντόπιους στη Ντάχλα, ο δανός ερευνητής Kristoffer Nilaus Tarp από το Δανικό Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών (DIIS) ανεβαίνει στο βήμα του συνεδρίου. Λίγες μόλις μέρες πριν το συνέδριο συνειδητοποίησε ότι αυτό θα διεξαγόταν όχι στο Μαρόκο, αλλά στην κατεχόμενη Δυτική Σαχάρα. “Νόμιζα ότι θα είχε νόημα επαγγελματικά. Αλλά με λίγες εξαιρέσεις, ήταν χαμένος χρόνος, γιατί δεν υπήρχε πραγματικό θεματικό περιεχόμενο. Ήταν απλώς ένα εντελώς τυχαίο συνοθύλευμα ανθρώπων και επίσης ξέχασαν να αναφέρουν ότι θα παραβρίσκονταν τέως και όχι νυν υπουργοί και πρόεδροι”, λέει ο Kristoffer Nilaus Tarp, όταν του μιλάω μετά το συνέδριο. Το χαρακτηρίζει “μια από τις πιο παράξενες εμπειρίες” που είχε ποτέ. Για παράδειγμα, όταν ένας Σαουδάραβας πρίγκηπας κλήθηκε να απονείμει βραβεία ακριβώς μετά από μια διάλεξη για τα δικαιώματα των γυναικών. Αυτός επρόκειτο να μιλήσει για την έρευνά του με θέμα τη συνεργασία Νότου-Νότου, το βασικό θέμα του συνεδρίου. “Αλλά, αφού μίλησα για τρία λεπτά, με κατέβασαν από το βήμα για να αρχίσουν να μοιράζουν βραβεία σε κάθε είδους αμφίβολες προσωπικότητες. Απλώς έκανε ακόμα πιο σαφές ότι επρόκειτο για μια πολιτική δήλωση και τίποτα άλλο. Μου αποκαλύφτηκε ότι το περίεργο θέαμα του οποίου έγινα κι εγώ μέρος, ήταν απλώς μια προσπάθεια του Μαρόκου να αγοράσει συμπάθεια”.

Στην επιστροφή ταξιδεύω για τέσσερις ώρες με άλλους συμμετέχοντες του συνεδρίου, όλοι με τσάντες ’I love Dakhla’ στα χέρια, για να πάρω αεροπλάνο από την Καζαμπλάνκα. Στη συνέχεια, από το Μαρόκο προς την Κοπεγχάγη, μπορώ επιτέλους να ξαπλώσω το μεγάλο λευκό δερμάτινο κάθισμα της Royal Air Maroc. Είμαι μόνη μου στην πρώτη θέση και πνίγω το χαβιάρι και τον καπνιστό σολωμό στη σαμπάνια. Τελειώνω τις μπουρμπουλήθρες, ακουμπάω τα μαχαιροπήρουνα στο λευκό τραπεζομάντηλο και αφήνω τα βρώμικα νύχια μου να περάσουν μέσα από τα ανεμοδαρμένα μαλλιά μου που κοντεύουν να γίνουν τζίβες. Νιώθω ότι βρέθηκα σε ένα μίγμα από φεστιβάλ Roskilde, ταξίδι επιβίωσης και το Dancing with the Stars. Αναρρωτιέμαι αν αυτή είναι η εντύπωση που ήθελε να δώσει ο βασιλιάς για το κατεχόμενο νότιο μαργαριτάρι του.

Μετάφραση του https://www.information.dk/udland/2015/04/on-business-class-to-an-occupied-city-in-the-desert από το ditikisahara.blogspot.com